Studim: Institucionet publike ende larg nga respektimi i të drejtës për informim

January 24, 2020

“E drejta e informimit 2019” ishte raporti i prezantuar sot nga Qendra Res Publika ku u pasqyruan të dhënat nga monitorimi i zbatimit të ligjit “Për të drejtën e informimit” .

Të dhënat janë rezultat i monitorimit  të 100 institucioneve publike ,të ndara në pesë kategori kryesore:

  1. Institucione kushtetuese dhe të pavarura

  2. institucione qendrore të pushtetit ekzekutiv

  3. institucione të vartësisë të pushtetit ekzekutiv

  4. institucione të pushtetit vendor

  5. Institucione të pushtetit gjyqësor

Në monitorim janë përfshirë: përmbushja e programeve të transparencës, regjistri i kërkesave dhe përgjigjeve, koordinatorët për të drejtën e informimit, reagimi i institucioneve ndaj kërkesave fillestare,reagimi i institucioneve pas dorëzimit të ankimimit administrativ, vlerësimi i punës së komisionerit për të drejtën e informimit etj.

Sa i përket monitorimit për programin e transparencës, nga të dhënat vihet re se për vitin 2019 nga 100 institucione të monitoruara vetëm 18% e tyre kanë përmbushur kënaqshëm programin. Në krahasim me secilin nga 4 vitet më parë, kjo shifër është më e lartë, por shumë e ulët në raport me detyrimin që përcakton ligji. 

Neni 4, ligji 119/2014 "Për të drejtën e Informimit": Autoriteti publik, jo më vonë se 6 muaj nga hyrja në fuqi e këtij ligji ose nga krijimi i tij, vë në zbatim një program institucional të transparencës, ku përcaktohen kategoritë e informacionit që bëhet publik pa kërkesë dhe mënyra e bërjes publike të këtij informacioni.

Të dhënat për përmbushjen e regjistrave të kërkesave dhe përgjigjeve tregojnë se vetëm 9% e  100 institucioneve  të monitoruara përmbajnë regjistër me informacion të aksesueshëm, ndërsa 91% nuk e ka përmbushur aspak këtë detyrim. 

Neni 8, ligji 119/2014 "Për të drejtën e Informimit":Autoriteti publik krijon, mban dhe bën publik një regjistër të posaçëm, ku pasqyrohen të gjitha kërkesat për informim dhe informacionet e dhëna në përgjigje të tyre.Ky regjistër përditësohet çdo 3 muaj dhe publikohet në faqen e internetit të autoritetit publik, si dhe në mjediset e pritjes së publikut në zyrat e autoritetit publik.Identiteti i kërkuesve të informacionit nuk pasqyrohet në regjistër.

Caktimi nga institucionet publike i koordinatorëve të informimit përbën një shifër të lartë , në rreth 73% të përmbushjes së këtij detyrimi. Por nëse do të krahasonim këto të dhëna me një vit më parë, kemi regres , me 3% më pak.  Sipas raportit edhe pas 5 vitesh nuk po merren akoma masat që institucionet të kenë të paktën të përcaktuar formalisht koordinatorët. 

Koordinatori për të drejtën e informimit:I mundëson çdo kërkuesi të drejtën për t’u njohur me informacionin publik sipas këtij ligji, duke u konsultuar me dokumentin origjinal ose duke marrë një kopje të tij;

Me anë të platformës Publeaks.al , Qendra Res publika ka monitoruar edhe reagimet që kanë institucionet ndaj kërkesave për informacion.

Nga vrojtimi paraqitet se 61% e kërkesave fillestare për informacion kanë marrë përgjigje të plota, përmirësim ky në krahasim me dy vite më parë.

Ndërsa sa i përket kohës mesatare që kanë marrë institucionet për të kthyer përgjigje kërkesave për informacion, rezulton të jenë 24 ditë, tregues negativ ky, duke qenë se afati ligjor përcakton 10 ditë pune si afatin maksimal të kthimit të përgjigjes.

Në hapësirën kushtuar vlerësimit të punës së komisionerit në studim vihet re se numri i ankesave drejtuar komisionerit për vitin 2019 është ulur me 4% krahasuar me vitin 2018. Ndërsa numri i vendimeve të marra nga komisioneri  për vitin 2019 ëhtë ulur në 2% në raport me numrin e ankesave të cilat kanë pësuar rritje.

Rekomandime

Në përfundim të studimit, Qendra Res Publika ka propozuar disa rekomandime:

Kuvendi i Shqipërisë përpara hartimit dhe miratimit të Rezolutës për Vlerësimin e Punës së Komisionerit të informohet si janë zbatuar rekomandimet e Rezolutës paraardhëse; të marrë parasysh përveç raporteve të vetë Komisionerit edhe raporte/monitorime të aktorëve të tjerë, si dhe të ftojë në seancë edhe organizata të medies dhe shoqërisë civile.

Komisioneri për të Drejtën e Informimit të fillojë një fushatë të mirëfilltë me masa administrative për institucionet që nuk kanë plotësuar programet e transparencës dhe regjistrin e kërkesave dhe përgjigjeve në respekt edhe të rekomandimeve të Rezolutave të Kuvendit të Shqipërisë 2017 dhe 2018.

Komisioneri për të Drejtën e Informimit duhet të marrë vendim për çdo ankesë, duke shmangur zgjidhjet me ndërmjetësim” dhe /ose refuzimet mes shkresave të nëpunësve të tij pa delegim kompetence.

Të zbatosh më shumë sanksione në rrethanat e justifikuara, sidomos në rastet e përsëritësve dhe në raste të tejra flagrante.

Nevojitet të rishikohet rekomandimi i dhënë për anonimizimin e të dhënave në gjykata dhe Komisioneri duhet ta bëjë të qartë qëndrimin e tij.

Të përshtatet modeli i programit të transparencës për natyra të ndryshme të autoriteteve publike me fokus të veçantë publikimin e informacioneve për veprimtari me impakt në mjedis.

Të parashikohet në ligj mundësia për të ekzekutuar forcërisht vendimet e Komisionerit për të Drejtën e Informimit

Për paditë me objekt kërkim informacioni, vendimi i gjykatës duhet të marrë formë të prerë që në shkallë të parë.

Rekomandohet të rishikohet kohëzgjatja e mandatit dhe mënyra e emërimit të Komisionerit.

*Citizens Channel – Erisa Kryeziu